W promieniach słońca: prom linowy zasilany energią słoneczną w chorwackiej wsi

Instrument Next Generation EU pomaga krajom Unii kłaść podwaliny pod coraz bardziej ekologiczną, zrównoważoną i cyfrową przyszłość. Wprawdzie wiele projektów finansowanych ze środków tego instrumentu jeszcze nie dobiegło końca, jednak te z nich, które ukończono, już teraz przynoszą korzyści lokalnym społecznościom. Jednym z takich projektów jest nowy prom linowy we wsi Križnica (Chorwacja). Rozmawialiśmy z operatorem promu, Josipem Sesvečanem, który opowiedział nam o nowym promie: jego bezpieczeństwie, wydajności i niezawodności. Wyjaśnił także, jak prom poprawił mobilność mieszkańców i umożliwił dalszy rozwój regionu. 

Wieś Križnica położona jest przy granicy z Węgrami, w gminie Pitomača w północno-wschodniej Chorwacji. Wieś leży w samym sercu Pięciopaństwowego Rezerwatu Biosfery Mura-Drawa-Dunaj i Parku Regionalnego Mura-Drawa. Mieszkańcy mogą bezpiecznie przekraczać rzekę Drawę na rowerze lub pieszo po kładce dla pieszych, natomiast pojazdy i maszyny rolnicze do niedawna zdane były na pięćdziesięcioletni prom linowy. Za sprawą planu odbudowy i zwiększania odporności, jaki Chorwacja opracowała w ramach Next Generation EU, udostępniono nowy prom linowy zasilany energią słoneczną. Zastąpił on mocno wysłużony i przestarzały model. Mieszkańcy mogą teraz z łatwością przemieszczać się codziennie po rzece. 

Wieś Križnica znajduje się w miejscu uznanym za dziedzictwo przyrodnicze z uwagi na bogatą faunę i florę. Jest to obszar należący do europejskiej sieci Natura 2000, na którym występują siedliska cennych gatunków zagrożonych wyginięciem. Z tego względu szybko zyskuje on popularność wśród turystów. W marcu 2023 r. otwarto tam centrum interpretacji dziedzictwa przyciągające coraz liczniejszych zwiedzających. Oprócz turystyki istotną rolę w gospodarce lokalnej odgrywa rolnictwo. W gospodarstwach rodzinnych uprawia się warzywa, owoce i zboże. Jedyną możliwością przemieszczania się samochodów (osobowych i towarowych) oraz maszyn rolniczych, a także transportu towarów jest przekroczenie rzeki za pomocą promu linowego.  

W zeszłym roku przestano eksploatować działający od 1974 r. przestarzały prom linowy. Z uwagi na ciągłe naprawy i konserwację przestał on bowiem spełniać potrzeby mieszkańców. W ramach krajowego planu odbudowy i zwiększania odporności gmina Pitomača zamówiła więc nową jednostkę zasilaną energią słoneczną. Dokładna wartość inwestycji to 906 438,96 euro. Nowy prom uruchomiono w marcu 2023 r. Natychmiast poprawił on jakość życia mieszkańców i ułatwił im codzienne przemieszczanie się. Wśród osób, które bezpośrednio korzystają z tego udogodnienia, jest Josip Sesvečan, zatrudniony przez gminę Pitomača do obsługi starego promu, na którym przepracował 32 lata. Josip Sesvečan obsługuje teraz nowoczesny prom. Spotkaliśmy się z nim, by porozmawiać o tej inwestycji. 

Co myśli Pan o nowym projekcie? Czy czuje się Pan z nim związany? 

JS: I to bardzo! Na starym promie przepracowałem szmat czasu, 32 lata. Razem z czterema kolegami organizujemy przeprawy nowym promem. Jestem też przewodniczącym lokalnej rady, we wsi Križnica spędziłem całe moje życie. Od kiedy kursuje nowy prom, wszystko zmieniło się na lepsze. Ten stary model był o wiele mniejszy i mniej bezpieczny, bo był bardzo wysłużony. Drawa to silna rzeka, płynie bardzo szybkim nurtem, dlatego przeprawy promem mogą być czasami skomplikowane. Jako operatorzy promu musimy być bardzo ostrożni. Musimy zwracać uwagę na stany wody, powalone drzewa, połamane gałęzie i inne przedmioty, które mogą znajdować się w rzece, zahaczyć o spód i uszkodzić prom. Teraz dzięki nowemu promowi łatwiej i bezpieczniej kursuje się po rzece. Ma to dla nas duże znaczenie, bo przecież na promie pracujemy dzień w dzień. Jako przewoźnik odpowiadam za bezpieczeństwo pasażerów i ich dobytek. Teraz mam spokojną głowę i kiedy odpływam, wiem, że wszystko pójdzie dobrze. 

Jakie są główne zalety nowego promu? Jakie problemy udało się dzięki niemu rozwiązać? 

JS: Odpadło nam dużo fizycznej pracy, bo wiele systemów działa dużo lepiej dzięki silnikom elektrycznym napędzanym energią słoneczną produkowaną przez panele zainstalowane na dachu promu. Silniki naprężają za nas linę, dzięki temu prom nie zbacza z kursu. Mamy też specjalne czujniki, które ostrzegają nas, gdy woda dostaje się na pokład promu. Dla nas, operatorów promu, to duże odciążenie w porównaniu ze starym promem. Nowy model ma też większą ładowność, może przewieźć osiem, a nawet dziesięć pojazdów i aż 50 pasażerów. Dla porównania stary prom mógł zabrać co najwyżej 20 osób, a do tego gorzej reagował na wahania stanów wody. Istniało ryzyko uszkodzenia pojazdów przy wjeździe na prom i zjeździe. Tylko z tego powodu niektórzy, gdy tylko mogli, unikali przeprawy promem. To już jednak przeszłość, bo nowy model jest bezpieczny, bezawaryjny i dużo łatwiej jest na niego wjechać i z niego zjechać. Teraz mamy więcej czasu, żeby kontrolować poziom wody, pomagać pasażerom przy wsiadaniu na pokład i dbać o ich bezpieczeństwo i wygodę. Mieszkańcy i turyści mogą być spokojni. 

Czy ma Pan nadzieję, że ten projekt przyniesie pozytywne zmiany w regionie? 

JS: Mieszkańcy, którzy regularnie korzystają z promu, od samego początku zdawali sobie sprawę z tego, że to ważny projekt. Ucieszyli się na wiadomość, że stary prom zostanie zlikwidowany i wieś Križnica będzie miała nowoczesny prom, bardziej technologicznie zaawansowany. Każdy przecież ceni sobie bezpieczeństwo i niezawodność transportu promem. Długo zwlekano z zainwestowaniem w nowym prom. Mam nadzieję i wierzę, że nowy prom zachęci mieszkańców wsi do tego, by pozostać w regionie i tu pracować. Nowy prom ułatwia codziennie życie, teraz dużo łatwiej jest się przemieszczać i docierać do innych miejsc w kraju. Myślę też, że ta nowa inwestycja przyciągnie jeszcze więcej turystów i że zobaczymy nowe przedsięwzięcia we wsi Križnica i otworzymy się na obszary poza gminą Pitomača. 

Prom linowy we wsi Križnica to tylko jeden z wielu projektów finansowanych w ramach chorwackiego planu odbudowy i zwiększania odporności. Choć każdy projekt koncentruje się na konkretnym obszarze zgodnie z krajowymi priorytetami i potrzebami mieszkańców, wszystkie wspólnie przyczyniają się do zwiększenia odporności gospodarki i społeczeństwa tego kraju, przyspieszając jednocześnie transformację cyfrową i ekologiczną. Takie finansowanie może być odgrywać ważną rolę dla mniejszych społeczności jak we wsi Križnica czy w gminie Pitomača, ponieważ zakłada przeznaczenie bardzo potrzebnych zasobów na projekty mające otworzyć położone na uboczu społeczności i stymulować lokalny rozwój. Nowy prom linowy to solidna podstawa budowania przyszłości tego obszaru, gdyż oferuje mieszkańcom bardziej niezawodny, bezpieczny i ekologiczny środek transportu przez rzekę Drawę. Będzie to bardzo ważne dla tradycyjnych lokalnych gałęzi przemysłu jak rolnictwo i jednocześnie umożliwi lokalnym organom, mieszkańcom i przedsiębiorcom realizację ich ambitnych przedsięwzięć w obszarze turystyki i rekreacji.